Παράξενη Πρωτομαγιά

Ένα μελαγχολικό τραγούδι για τη φετινή «Παράξενη Πρωτομαγιά».

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος

Τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς και Δήμητρα Γαλάνη.

Album: Αθανασία (1976)

Πηγή:

https://www.youtube.com/watch?v=nAG_gFys4sQ

Μια pavlova για την Anna

Μια τούρτα με μαρέγκα, κρέμα και φρέσκα φρούτα. Γλυκιά, φινετσάτη, τραγανή εξωτερικά, υγρή και μαλακή εσωτερικά. Η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία ερίζουν για την καταγωγή της, με το θέμα να έχει αποκτήσει εθνικές διαστάσεις. Πάντως, το 1928 το νεοζηλανδέζικο αρτοποιείο Rose Rutherford δημιουργεί το πρώτο γλύκισμα με βάση τη μαρέγκα, ενώ το 1929 δημοσιεύεται για πρώτη φορά η συνταγή του.

Και το όνομα του γλυκίσματος: pavlova (υποκοριστικό pav), όπως το όνομα της σπουδαίας Ρωσίδας μπαλαρίνας του 20^ού αιώνα Anna Pavlova, η οποία το 1926 είχε ερμηνεύσει στο Perth της Αυστραλίας την Odette στο μπαλέτο Swan Lake (Λίμνη των κύκνων) του Ρώσου συνθέτη Piotr Illyich Tchaikovsky. Από την ερμηνεία της φημολογείται ότι ο chef Hernert Sachse του ξενοδοχείου Esplanade εμπνεύστηκε αυτό το αέρινο επιδόρπιο. Η λευκή μαρέγκα με τις πτυχώσεις θύμιζε πολύ το τουτού του κύκνου και η ελαφράδα του γλυκού παρέπεμπε στις ανάλαφρες πιρουέτες της μπαλαρίνας που είχε για παρανόμι της το όνομα «κύκνος».

Σήμερα γιορτάζουμε την παγκόσμια ημέρα του χορού και στο βίντεο που ακολουθεί η Anna Pavlova χορεύει τη σκηνή του θανάτου της Odette από τo μπαλέτο Swan Lake.

Πηγή για τις εικόνες:

http://www.yiannislucacos.gr/term/1250/pavlova

http://entertainment.in.gr/html/ent/534/ent.147534.asp

Στο Δουβλίνο με τον Leopold Bloom

Το 1920 ο James Joyce εγκαταλείπει το Δουβλίνο. Δεν θα επιστρέψει ποτέ πια εκεί. Κι όμως, το Δουβλίνο αποτελεί το σκηνικό για το σπουδαίο του μυθιστόρημα, το μυθιστόρημα σταθμό του 20^ού αιώνα κι ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, τον Ulysses (Οδυσσέα).

Ο Joyce άρχισε να γράφει το έργο του το 1914 και το ολοκλήρωσε έναν χρόνο έπειτα από την εγκατάστασή του στο Παρίσι. Κυκλοφόρησε το επόμενο έτος, το 1922, και μάλιστα στις 2 Φεβρουαρίου, ημέρα των γενεθλίων του Joyce.

Ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Leopold Bloom, γεννημένος το 1866 και μοναχογιός του Ουγγροεβραίου Rudplf Virág, ο οποίος μετακινήθηκε από την Ουγγαρία στην Ιρλανδία (τότε άλλαξε το όνομά του σε Bloom), και συγχρόνως μεταστράφηκε στον προτεσταντισμό.  Ο Rudplf παντρεύτηκε την Ιρλανδή Ellen Higgins. Ο γιος τους Leopold, προκειμένου να παντρευτεί την αγαπημένη του Marion (Molly) Tweedy, το 1888, μεταστρέφεται με τη σειρά του στον καθολικισμό.

Ο Leopold, ο νεότερος Οδυσσέας, διαφημιστής στο επάγγελμα, απλός, γήινος, συμβατικός και συνηθισμένος, το πρωί της 16ης Ιουνίου 1904, φεύγει από το σπίτι για τη δουλειά του. Θα επιστρέψει με μεγάλη καθυστέρηση (όπως ο ομηρικός ήρωας) τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας, για να ξανασυναντήσει τη Molly, το ανάλογο αλλά και το ανάποδο της Πηνελόπης.

Καθένα από τα 18 επεισόδια αντιστοιχεί σε μία ραψωδία του ομηρικού έπους: Λωτοφάγοι, Λαιστρυγόνες, Σειρήνες, Σκύλλα και Χάρυβδη. Παρών και ο Τηλέμαχος, ακούει στο όνομα Stephen Dedalus και θέλει να γίνει συγγραφέας. Στην ημερήσια αιωνιότητα του Leopold υπάρχουν το αγνάντεμα της θάλασσας, η νεαρή που τον προκαλεί ερωτικά, ο εραστής της γυναίκας του, μαγαζιά, pubs, πορνεία και νεκροταφεία. Υπάρχουν επίσης οι πιο ταπεινές, πρόστυχες και χυδαίες εκδηλώσεις της ανθρώπινης φύσης.

Πολυσέλιδο, αχανές, χαοτικό, παράδοξο, παράλογο, αντιφατικό, ελκυστικό, πρωτοποριακό, κρυπτικό. Πολλά ακόμη επίθετα μπορούν να επιστρατευθούν για να περιγράψουν το μυθιστόρημα που γράφτηκε με την τεχνική της ροής της συνείδησης, μέθοδο η οποία δημιουργεί προβλήματα στην αποκρυπτογράφηση του έργου. Η στίξη παραλείπεται, ο μύθος και η πλοκή διαλύονται, τα πρόσωπα γίνονται πρισματικά, οι ιστορικές αναφορές είναι ανεξάντλητες, ο κελτικός πολιτισμός ζωντανός, η πραγματικότητα μπερδεύεται με τη φαντασία, ενώ λογοπαίγνια, υπαινιγμοί και ειρωνεία θέτουν ακόμη μεγαλύτερα ερμηνευτικά εμπόδια.

Αναλύσεις, ακαδημαϊκές μελέτες, συνέδρια, συζητήσεις και άρθρα μάταια προσπαθούν να λύσουν τον γρίφο. Από το πλήθος των γραπτών και προφορικών ερμηνευτικών δοκιμών, το στοιχείο που παραμένει σταθερό είναι ότι για τη ζωή, στην πλήρη ένταση της κάθε στιγμής της, στην απτή και υλική πλευρά της, η παιδεία και η μόρφωση, καθώς και η υψηλή τέχνη, είναι βαρίδια δυσβάσταχτα.

Και κάθε χρόνο, στις 16 Ιουνίου, τη μέρα εκείνη που ξεχωρίζει από τη ζωή του Leopold Bloom, οι λάτρεις του Joyce σε όλο τον κόσμο γιορτάζουν την Bloomsday. Περιπλανώνται στους δρόμους του Δουβλίνου που εκείνος περπάτησε, πίνουν κρασί και τρώνε σάντουιτς με gorgonzola στην pub του David Byrnes στο 21 της Duke Street, πίνουν ένα ποτήρι μπύρα στο ξενοδοχείο Ormond. Κι όλα αυτά, υπενθυμίζοντάς μας ότι το μυαλό είναι ο τόπος της πραγματικής μας ζωής και δική μας ευθύνη είναι αυτόν τον τόπο να τον ανακαλύψουμε.

Από την ταινία Bloom (2003) του Sean Walsh,

με τον Stephen Rea ως Leopold Bloom.

Πηγές για τις εικόνες:

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B6%CE%AD%CE%B9%CE%BC%CF%82_%CE%A4%CE%B6%CF%8C%CF%85%CF%82

http://en.wikipedia.org/wiki/Ulysses_(novel)

http://www.skibbereeneagle.ie/uncategorized/bloomsday-in-dublin/

http://en.wikipedia.org/wiki/Bloom_(film)

Ο πατριωτισμός της βέρας

1928. Στις εκλογές της 19^ης Μαρτίου ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων, θριαμβεύει. Οι βενιζελικοί κερδίζουν συντριπτική πλειοψηφία στη Βουλή, εκλέγοντας 178 βουλευτές. Στην οικονομία, η Ελλάδα προβαίνει σε νομισματική σταθεροποίηση χρησιμοποιώντας ως βάση τον κανόνα του χρυσού. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι το ελληνικό νόμισμα, η δραχμή, έπειτα από 15 χρόνια συνεχών υποτιμήσεων, αποκτά μια σταθερή ισοτιμία σε σχέση με την τιμή του χρυσού.   

Το οικονομικό πρόγραμμα του νέου πρωθυπουργού είναι εξαιρετικά φιλόδοξο: δημόσιες επενδύσεις απαραίτητες για την αποκατάσταση των προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής και την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Ο οικονομικός του σχεδιασμός στηρίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στον εξωτερικό δανεισμό, κυρίως από την Αγγλία, με αποτέλεσμα τη μεγάλη διόγκωση του εξωτερικού χρέους.

Από το 1821 έως το 1931 η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα βελτιώνεται συνεχώς. Όμως, η ελληνική οικονομία, όπως εξάλλου κάθε οικονομία, εξαρτάται από τη διεθνή συγκυρία. Η αδυναμία της Γερμανίας να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις που της επιβλήθηκαν έπειτα από τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και η χρηματοπιστωτική κρίση του 1929 στη Wall Street, σε συνδυασμό με τη μείωση των ελληνικών εξαγωγών (ιδιαίτερα καπνού και αγροτικών προϊόντων), ασκούν αφόρητες πιέσεις στη δραχμή.

Ο Βενιζέλος αποφασίζει να δώσει τη μάχη της δραχμής, υποχρεώνοντας την Εθνική Τράπεζα να χρησιμοποιήσει τα αποθέματά της σε χρυσό και συνάλλαγμα για να την στηρίξει. Όμως, τα αποθέματα της Τράπεζας δεν είναι ανεξάντλητα, τα αντίθετο μάλιστα. Ο Βενιζέλος επιχειρεί εις μάτην να εξασφαλίσει δάνεια και από άλλες χώρες. Η αποτυχία αυτών των προσπαθειών φέρνει την κυβέρνηση σε δεινή θέση.

Εν τω μεταξύ, στη χώρα εμφανίζεται η κίνηση για τη «σωτηρία της δραχμής και της πατρίδος», με πρωτεργάτες τον αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο και διάφορους «εθνικούς συλλόγους» στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Η κίνηση καλεί τους Έλληνες να δώσουν τα χρυσαφικά και τις βέρες τους για να σώσουν την πατρίδα. Ο δικηγόρος, δημοσιογράφος, συγγραφέας και εκδότης Πωλ Νορ (Νίκος Νικολαΐδης) σχολιάζει καυστικά αυτό που αποκαλεί «πατριωτισμό της βέρας»:

Θ’ ανατείλουν στην Ελλάδα πειο καλύτερες ημέρες

σαν θα δώσουμε τις βέρες

και να δούμε τι ακόμη η πατρίδα θα ζητήση

μια και είναι προωρισμένη για να ζήση και θα ζήση.

Σαν θα δώσουμε τις βέρες όλα θενά πάνε φίνα

και η λίρα θενά πέσει

και στο μεταξύ όσοι ζήσουν, θα γινούν από την πείνα

όσο σικ και ελεγκάντσα και με δαχτυλίδι μέση.

Τι ωραία που περνούμε, φτου να μην αβασκαθούμε!

μεις κι αυτοί που μας διοικούνε!

Ζήτω, ζήτω οι κυβερνώντες!

Και ή όλοι να χαθούμε ή εκείνοι να σωθούνε

Την Τετάρτη, 27 Απριλίου 1932, η Ελλάδα αναγκάζεται να εγκαταλείψει τον κανόνα του χρυσού. Η δραχμή υφίσταται ραγδαία υποτίμηση και τον Μάιο το κράτος κηρύσσει παύση πληρωμών. Ένα πανελλαδικό κύμα απεργίας παραλύει τη χώρα και φθείρει την κυβέρνηση. Η πτώχευση της Ελλάδας έχει ως καταληκτική πράξη την παραίτηση, στις 21 Μαΐου, του Βενιζέλου από την πρωθυπουργία.

Πηγές:

Διβάνη, Λ. (2014). Η «ύπουλος θωπεία». Ελλάδα και ξένοι, 1821-1840. Αθήνα: Καστανιώτης.

https://chronontoulapo.wordpress.com

http://www.sansimera.gr/articles/512

http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26513&subid=2&pubid=112931897

Oscar Wilde

Ο Oscar Fingal O’Flahertie Wills Wilde γεννήθηκε στο Δουβλίνο στις 16 Οκτωβρίου 1854. Η οικογένειά του ανήκε στην προτεσταντική αποικιακή τάξη. Ο πατέρας του ήταν χειρουργός και η μητέρα του αγαπούσε πολύ τα γράμματα. Ο νεαρός Oscar σπούδασε φιλολογία στο Trinity College του Δουβλίνου και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Οξφόρδη, στο Magdalen College. Εκεί, μυήθηκε από τον δάσκαλό του Walter Pater στον αισθητισμό, δόγμα του οποίου ήταν η φράση «η τέχνη για την τέχνη», τον οποίο υιοθέτησε και υπηρέτησε σε όλη τη μετέπειτα ζωή του.

Από φοιτητής ήδη, ο Oscar ξεχώριζε για τα μακριά του μαλλιά, τον τρόπο που ντυνόταν και τον τρόπο με τον οποίο διακοσμούσε το δωμάτιό του. Δανδής με τα όλα του στην εμφάνιση και στις συνήθειες, ανέπτυξε έναν προκλητικό τρόπο να εκφράζει τη σκέψη του, ενώ συγχρόνως φρόντιζε να αυτοπροβάλλεται με κάθε διαθέσιμο τρόπο.

Από την Οξφόρδη εισέβαλε στον λονδρέζικο λογοτεχνικό κόσμο κι από εκεί έγινε δεκτός θερμότατα στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη. Ντυμένος με θηλυπρεπή βελούδινα σακάκια, φορώντας ένα πράσινο γαρύφαλλο στην κουμπότρυπα, τυλιγμένος με έντονα αρώματα, καυστικός, σατιρικός, ανάλαφρος, απέκτησε φανατικούς υποστηρικτές και φανατικούς επικριτές. Η εικόνα και τα λόγια του έδιναν τροφή σε κουτσομπολίστικα φυλλάδια και σε εφημερίδες. Τα ευφυολογήματά του αναπαράγονταν από στόμα σε στόμα.

Το έργο του The Picture of Dorian Gray (Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ) γράφτηκε όταν ήταν 37 ετών και ακολούθησε η περίοδος της ακμής του με θεατρικά κυρίως έργα: Lady Windermere’s Fan (Η βεντάλια της λαίδης Γουίντερμιρ), A Woman of No Importance (Μια γυναίκα χωρίς σημασία), An Ideal Husband (Ο ιδανικός σύζυγος) και το αριστούργημά του The Importance of Being Earnest (Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός), και αρκετά δοκίμια. Το θέατρο γέμιζε ασφυκτικά σε κάθε παράσταση έργου του, που χλεύαζε τη βρετανική ηθική και κατεδάφιζε κώδικες και συμπεριφορές.

Εν τω μεταξύ, το 1891, ο Oscar Wilde, όντας ήδη παντρεμένος με την Constance Lloyd και έχοντας δυο γιους, γνώρισε τον Bosie, με άλλα λόγια τον Alfred Douglas, τον όμορφο, κακομαθημένο, γιο του μάλλον brutal μαρκήσιου του Queensberry. Ο εικοσιδυάχρονος Bosie μύησε τον Oscar Wilde στον σκοτεινό και επικίνδυνο κόσμο της αντρικής πορνείας. Ο Oscar ποτέ δεν ήταν διακριτικός στη συμπεριφορά του, με τον Alfred έγινε ασυγκράτητος. Ο πατέρας του νεαρού τον κατηγόρησε δημόσια για σοδομισμό, ενώ ο Wilde κατέθεσε εναντίον του μήνυση για συκοφαντία. Ήταν η αρχή της πτώσης αυτής της λαμπρής διάνοιας, αυτού του παραδοξολόγου νάρκισσου.

Ο Oscar Wilde με τον Bosie το 1893

Ακολούθησε η δίκη του Oscar Wilde, στην οποία δημοσιοποιήθηκαν οι πιο γαργαλιστικές λεπτομέρειες της ιδιωτικής του ζωής, καθώς και οι ύποπτες σχέσεις του με την πορνεία του υποκόσμου. Ό,τι μέχρι τότε εθεωρείτο χαριτωμένο ή απλώς εκκεντρικό, άρχισε σχεδόν υστερικά να καταγράφεται ως παρακμιακό και εκφυλισμένο. Ο Oscar Wilde, που τόσο είχε αγαπήσει τη δημοσιότητα, βρέθηκε ξαφνικά στο κέντρο των συζητήσεων, όμως με πολύ επιθετικό τρόπο.

Ο Stephen Fry ως Oscar Wilde και ο Jude Law ως Bosie

στην ταινία Wilde του Brian Gilbert (1997)

Καταδικάστηκε, δικάστηκε για δεύτερη φορά, καταδικάστηκε και πάλι, και φυλακίστηκε πρώτα στις φυλακές Pentonville, έπειτα τις φυλακές Wandsworth και τέλος στις φυλακές Reading. Αποφυλακίστηκε το 1897, δύο χρόνια μετά την καταδίκη του, με την υγεία του κατεστραμμένη, επανασυνδέθηκε με τον Alfred, χώρισε μαζί του και έζησε τους τελευταίους μήνες της ζωής του, άρρωστος και συνήθως μεθυσμένος, σε ένα φτηνό παριζιάνικο ξενοδοχείο.

Πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1900, όταν πια η βικτωριανή εποχή με τα αυστηρά ήθη έφτανε στο τέλος της. Τo 1909 τα οστά του μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο Père Lachaise. Ένας γυάλινος τοίχος προστατεύει σήμερα το μνημείο από τα φιλιά των χιλιάδων επισκεπτών του οι οποίοι έχουν τη συνήθεια, αφού πρώτα βάψουν τα χείλη τους με κραγιόν, να αφήνουν το αποτύπωμά τους πάνω στον τάφο του ειδώλου τους.

Πηγές για τις εικόνες:

http://www.theguardian.com/tv-and-radio/2012/apr/15/wireless-nights-great-lives-oscar-wilde-review

http://en.wikipedia.org/wiki/Portal:Oscar_Wilde

http://www.amazon.com/Importance-Being-Earnest-Rupert-Everett/dp/B00006JDVX

https://web.csulb.edu/~csnider/wilde.queer.addict.html

http://www.theguardian.com/film/2012/sep/12/wilde-importance-being-accurate-stephen-fry

https://muselyblog.wordpress.com/2011/12/13/kissing-oscar-wildes-tomb/

Τύφλωση

Στην αριστοτελική φιλοσοφία υπάρχει ο όρος ἁμαρτία, ο οποίος συνδέεται με έναν άλλο όρο, πολύ δημοφιλή στο πλαίσιο του αριστοτελικού, ηθικού κυρίως, στοχασμού: τον όρο ἀρετή. Η πράξη στην αριστοτελική, αρεταϊκή, ηθική εξαρτάται από τον χαρακτήρα και τη σκέψη του ενεργούντος υποκειμένου. Ανάλογα και στην αριστοτελική ποιητική, η πράξη του δραματικού προσώπου εξαρτάται από τον χαρακτήρα και τη σκέψη του.

Παραλείποντας τη σχετική φιλολογία περί του όρου ἁμαρτία (για τον οποίο έχουν προταθεί δύο ερμηνείες: η μια από τον S. H. Butcher που τον μεταφράζει ως «ηθικό σφάλμα ή ελάττωμα» και η άλλη από τον I. Bywater που τον μεταφράζει, μάλλον ορθότερα, ως «σφάλμα κρίσης»), προχωρώ, απλουστεύοντας, σε ένα παράδειγμα.

Στην τραγωδία Οιδίπους τύραννος, ο Οιδίποδας αποδεικνύεται εξαιρετικά θερμοκέφαλος και σκοτώνει χωρίς δεύτερη σκέψη τον ξένο που του κλείνει τον δρόμο, σκοτώνοντας στην πραγματικότητα τον πατέρα του και επιβεβαιώνοντας έτσι τον χρησμό. Αυτό το ελάττωμα, η έλλειψη ψυχραιμίας, στον χαρακτήρα του Οιδίποδα, που του απαγορεύει να σκεφτεί λογικά, ευθύνεται για την ἁμαρτία που διαπράττει, για το σφάλμα κρίσης που τον τυφλώνει και που λειτουργεί στην τραγική πλοκή όπως η σκανδάλη σε ένα πυροβόλο όπλο. Πατώντας τη σκανδάλη, το όπλο ενεργοποιείται. Με το σφάλμα κρίσης του Οιδίποδα, η τραγική πλοκή (η αριστοτελική περιπέτεια, η εναλλαγή από την ευτυχία στη δυστυχία) ενεργοποιείται. Φτάνοντας στη Θήβα, θα παντρευτεί τη μητέρα του, θα κάνει μαζί της παιδιά, θα προκαλέσει συμφορά στην πόλη του, θα οδηγήσει τη μητέρα και σύζυγό του στην αυτοκτονία και ο ίδιος θα τυφλωθεί όχι πια μεταφορικά αλλά πραγματικά.

Όμως, ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην ἁμαρτία όχι μόνο σε σχέση με τη μυθοπλασία (την ποιητική), αλλά και σε σχέση με την αληθινή ζωή (την ηθική και την πολιτική).

Ο άνθρωπος και οι πολιτικές κοινωνίες είναι ευάλωτες από την ἁμαρτία. Πόσα και πόσα σφάλματα κρίσης, ως ηθικά υποκείμενα ή ως πολίτες, δεν έχουμε διαπράξει! Πόσες φορές δεν έχουμε τυφλωθεί! Πόσες μικρές στιγμές δεν πατήσαμε τη σκανδάλη; Πόσες φορές δεν απασφαλίσαμε τον μηχανισμό καταστροφής!

Και ξέρετε, στην αληθινή ζωή το πράγμα είναι ακόμα πιο τρομακτικό, επειδή σ’ αυτήν δεν έχει προβλεφθεί κάθαρση.

Πηγή για την εικόνα:

http://coursesite.uhcl.edu/HSH/Whitec/texts/Tragedy/OedipusRex.htm

Ροβινσώνας Κρούσος

Λονδίνο, 1719. Ο εκδότης William Taylor εκδίδει ένα μυθιστόρημα με τον μακρό και παράξενο τίτλο: The Life and Strange Surprizing Adventures of Robinson Crusoe, of York, Mariner: Who lived Eight and Twenty Years, all alone in an un-inhabited Island on the Coast of America, near the Mouth of the Great River of Oroonoque; Having being cast on Shore by Shipwreck, wherein all the Men perished but himself. With an Account he was at last as strangely deliver’d by Pyrates (Η ζωή και οι παράξενες εκπληκτικές περιπέτειες του Ροβινσώνα Κρούσου, από την Υόρκη, ναυτικού: που έζησε είκοσι οκτώ έτη, ολομόναχος σε ένα ακατοίκητο νησί στις ακτές της Αμερικής, κοντά στις εκβολές του μεγάλου ποταμού Ορινόκου, έχοντας βρεθεί στην ακτή από ναυάγιο, όπου όλοι οι άνδρες έχασαν τη ζωή τους εκτός από τον ίδιο. Με μια περιγραφή του πώς τελικά ελευθερώθηκε από τους πειρατές).

Οι αναγνώστες, που πήραν στα χέρια τους το βιβλίο και έψαξαν στο εξώφυλλο για το όνομα του συγγραφέα, διάβασαν το όνομα του Ροβινσώνα και τη φράση  «γραμμένο από τον ίδιο». Θεώρησαν, λοιπόν, πως επρόκειτο για αυτοβιογραφία του παράτολμου Ροβινσώνα Κρούσου, για μια αυθεντική ταξιδιωτική ιστορία, γεμάτη από απρόοπτα και περιπέτειες.

Ο Ροβινσώνας τσακώνεται με τον έμπορο πατέρα του που θα ήθελε να τον δει να σπουδάζει νομική και, χωρίς δεκάρα στην τσέπη, μπαρκάρει σε ένα καράβι, μετά σε ένα άλλο και σε ένα άλλο... Γρήγορα γίνεται κι ο ίδιος έμπορος, μεταφέροντας σκλάβους, καφέ και διάφορα άλλα εμπορεύματα μεταξύ Παλαιού και Νέου Κόσμου. Όμως, επιστρέφοντας από τη Βραζιλία, το πλοίο στο οποίο επιβαίνει καταστρέφεται από καταιγίδα, όλο το πλήρωμα χάνεται κι εκείνος, μόνος, σώζεται και καταφέρνει να φτάσει με μια αυτοσχέδια σχεδία σε ένα ερημονήσι. Ήταν στις 30 Σεπτεμβρίου 1659. Αργότερα, ο Ροβινσώνας επιστρέφει στο πλοίο, πριν αυτό βυθιστεί, και ξεδιαλέγει όσα πράγματα θεωρεί ότι θα του φανούν χρήσιμα για τη ζωή του στο νησί. Ζει πάνω στο νησί είκοσι οκτώ χρόνια, κατασκευάζει ασφαλή κατοικία, καλλιεργεί ρύζι και κριθάρι, μαθαίνει να συντηρεί την τροφή του για τον χειμώνα και ασχολείται με την κτηνοτροφία και την αγγειοπλαστική. Μοναδική του συντροφιά έχει μια Βίβλο, την οποία διαβάζει με ευλάβεια, αργότερα έναν παπαγάλο και πολύ αργότερα έναν άγριο, που τον βαφτίζει Παρασκευά επειδή τον ανακάλυψε κάποια Παρασκευή να έχει ξεφύγει από μια φυλή κανιβάλων που εμφανίστηκε στο νησί. Ένα αγγλικό πλοίο που φτάνει στο νησί είναι η ευκαιρία του Ροβινσώνα να ξαναγυρίσει στον πολιτισμό, στις 19 Δεκεμβρίου 1686. Στο νησί του εγκαταλείπει μερικούς από τους Άγγλους ναύτες που είχαν στασιάσει κατά του καπετάνιου τους, εξηγώντας τους πώς ο ίδιος επέζησε σε αυτό τόσα χρόνια. Εκείνος, αφού διεκδικεί τα κέρδη από την περιουσία του στη Βραζιλία, εγκαθίσταται οριστικά, μαζί με τον Παρασκευά, στην Αγγλία.

Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για αυτοβιογραφία. Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο Daniel Defoe, ο οποίος χρησιμοποιεί μια αφηγηματική σύμβαση: αφήνει τον αναγνώστη να πιστέψει ότι την ιστορία την αφηγείται ο ίδιος ο πρωταγωνιστής και ότι, άρα, είναι πραγματική. Η ιστορία δεν είναι πραγματική, όμως η αφήγηση είναι ρεαλιστική. Η σύγχυση, πάντως, εντείνεται και από το γεγονός ότι τέσσερα χρόνια νωρίτερα είχε κυκλοφορήσει ένα άλλο βιβλίο με μια παρόμοια ιστορία, αληθινή όμως αυτή, ενός ναυτικού, του Σκώτου Alexander Selkirk, που κι αυτός ναυάγησε σε ένα ερημονήσι. Ο Selkirk δεν έγινε πλούσιος από την εκμετάλλευση του νησιού, έγινε όμως πλούσιος από τις πωλήσεις του βιβλίου του, όπως πλούσιος έγινε και ο Defoe από τις πωλήσεις του δικού του βιβλίου. Ιδιαίτερα οι νεαροί αναγνώστες  λάτρεψαν τον τολμηρό και ριψοκίνδυνο Ροβινσώνα και διάβασαν χωρίς ανάσα την ιστορία του: να συλλαμβάνεται αιχμάλωτος, να ναυαγεί, να σώζεται από τα φυσικά στοιχεία, τα άγρια ζώα και τους κανίβαλους, να γίνεται εν τέλει πλούσιος.

Γιατί ο Ροβινσώνας, αν βάλουμε στην άκρη την αφηγηματική σύμβαση, είναι ένας homo economicus. Επιδιώκει και δημιουργεί, μέσα από πολλές δυσκολίες και αναλαμβάνοντας μεγάλα ρίσκα, πλούτο. Αξιοποιεί όσα υλικά του προσφέρει ο πολιτισμός, σώζοντας ό,τι μπορεί από το ναυαγισμένο πλοίο. Εκμεταλλεύεται την παρθένα φύση και τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους του νησιού. Αποκτά μέχρι και σκλάβο. Ακόμα και τα χρήματα (36 λίρες), που βρήκε στο θησαυροφυλάκιο του καπετάνιου, αν και άχρηστα στο ερημονήσι, τα παίρνει μαζί του, επειδή το χρήμα πάντοτε μετράει. Ο Ροβινσώνας είναι ο νέος άνθρωπος του καπιταλιστικού κόσμου που γεννιέται, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια αλληγορία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Όσο για τον συγγραφέα του βιβλίου, φαίνεται πως η ζωή δεν του φέρθηκε με τη γενναιοδωρία που η μυθοπλασία φέρθηκε στον Ροβινσώνα. Ο Defoe, επιχειρηματίας και ο ίδιος, αλλά και πρωτοπόρος της οικονομικής δημοσιογραφίας, επενδυτής, κατάσκοπος της κυβέρνησης, αν και πέρασε πολύς πλούτος από τα χέρια του, στο τέλος της ζωής του έμεινε πάμφτωχος, με τους πιστωτές του να τον καταδιώκουν. Πέθανε στις 24 Απριλίου 1731.

Πηγές για τις εικόνες:

http://en.wikipedia.org/wiki/Robinson_Crusoe

http://en.wikipedia.org/wiki/Daniel_Defoe#Robinson_Crusoe