Μ' όποιον δάσκαλο ...: Cabaret Voltaire: η γέννηση του Dada

Κυριακή 16 Ιουνίου 2013

Cabaret Voltaire: η γέννηση του Dada

5 Φεβρουαρίου 1916. Ζυρίχη, συνοικία (μάλλον κακόφημη) Niederdorf, οδός Spiegelgasse, αρισθμός 1.

Το Cabaret Voltaire έχει ανοίξει τις πύλες του μόλις τέσσερις ημέρες πριν, στη θέση όπου βρισκόταν το μπαρ Meierei, ιδιοκτησία του κυρίου Jan Ephraim. Ο Hugo Ball, αυτός ο βλογιοκομένος ψηλός και αδύνατος νεαρός Γερμανός, αυτός ο στοχαστής και ποιητής, ο δημιουργός τούτου του λογοτεχνικού Cabaret, μάλλον θα καταφέρει τελικά να κρατήσει την υπόσχεσή του προς τον κύριο Ephraim: θα πουλήσει, στον νέο αυτό χώρο, πιο εύκολα και σε καλύτερη τιμή τα λουκάνικα, τα ψωμάκια και την μπύρα.

Μαζί του η Emmy Hennings, ο Tristan Tzara, ο Jean (Hans) Arp, ο Marcel Janco, ο Max Oppenheimer (Mopp), ο Richard Huelsenbeck και πολλοί άλλοι. Το Cabaret στο εξής θα λειτουργεί σε καθημερινή βάση και σε καθημερινή βάση θα γεμίζει ασφυκτικά από όσους σπεύδουν να προσφέρουν ιδέες και βοήθεια.

Ποιοι ήσαν όλοι αυτοί; Ποιο κοινό σημείο είχαν; Ήσαν ανήσυχοι νέοι που είχαν συγκεντρωθεί από ολόκληρη την Ευρώπη στην ουδέτερη Ζυρίχη και οι οποίοι, ανεπηρέαστοι από τους φραγμούς του πολέμου και του εθνικισμού, ήθελαν να δείξουν πως ζούσαν για άλλα ιδεώδη.

Στις 5 Φεβρουαρίου 1916 η Emmy Hennings τραγουδάει γαλλικά και δανέζικα chansons, ενώ ο Ball την συνοδεύει στο πιάνο, ο Tzara απαγγέλλει ρουμάνικη ποίηση διαβάζοντας από χαρτάκια τα οποία έχει παραχώσει σε διάφορες τσέπες του, ο Janko πασχίζει να κρεμάσει στον τοίχο μία από τις μάσκες του, ο Arp κρατάει στα χέρια έναν Picasso από την προσωπική του συλλογή τον οποίο θέλει να προσφέρει στον χώρο, κάποιοι κρεμάνε φουτουριστικές αφίσες, μια ορχήστρα με μπαλαλάικες παίζει ρωσικά λαϊκά τραγούδια και χορούς, στην είσοδο δεσπόζει η αφίσα φτιαγμένη από τον Marcel Slodki. Λέξεις σε διάφορες γλώσσες, θεατρικές παραστάσεις, καμπάνες, τύμπανα, κουδούνια, χτυπήματα στα τραπέζια ή σε άδεια κουτιά, άναρθρες κραυγές και η ακατανόητη λέξη da, da, da, da να επαναλαμβάνεται.

Η Emmy Hennings

Το Dada έχει γεννηθεί. Καρναβαλική φάρσα; Βιτριολική ειρωνεία; Χλευασμός και πρόκληση; Επανάσταση; Καλλιτεχνική avant garde;

Παραδόσεις, κανόνες, λογική, ομορφιά, όλα επανεξετάζονται και απορρίπτονται από το Dada. Εξάλλου, αυτά όλα δεν απέτρεψαν έναν παράλογο πόλεμο. Πόσο πιο παράλογο μπορεί να είναι το ντανταϊστικό καλλιτεχνικό κίνημα; Φυσικά συναισθήματα, αυθορμητισμός, διεθνισμός, λιποταξία από το έγκλημα είναι οι ιδεολογικές του προϋποθέσεις. Ανάγλυφα και κολάζ οργανωμένα με τους νόμους της καθαρής σύμπτωσης, αφηρημένη ποίηση μελωδικών συλλαβών χωρίς κανένα νόημα, μουσική θορύβων και παράλογες θεατρικές παραστάσεις είναι τα καλλιτεχνικά του προϊόντα. Έργα πειραματικά, ριζοσπαστικά, ασυνάρτητα, αλλόκοτα, που δέχτηκαν πολλές επικρίσεις, που τάραξαν τα νερά, που ενόχλησαν, που προκάλεσαν.